γράμμα σε χαρτί

Φίλε Γιώργο,

Έλαβα τη σημείωση των ποιημάτων που σου λείπουν και θα φροντίσω. Εγώ είνε ζήτημα αν έχω ένα-δυο από αυτά. Θα τα ζητήσω όμως από πρόσωπα που πιθανόν να τα έχουν.

Μου γράφεις αν έχω να σου ζητήσω κάτι. - Λοιπόν:

1) Επειδή ο Κατσίμπαλης φαίνεται ότι έπαψε (όπως οι βασιλείς) ν' απαντά απ' ευθείας σε γράμματα, παρακλήσεις, αιτήματα κ.λπ., και επειδή βαρέθηκα να του γράφω και να μη μου απαντά, και επειδή, αυτή τη φορά, είνε ανάγκη να έχω οπωσδήποτε μιαν απάντηση, ονομάζω εσένα, τον Γιώργο Σεφέρη, μεσάζοντά μου παρά τω Βασιλεί.

Σε παρακαλώ, λοιπόν, φίλε Σεφέρη, πληροφορήσου από τον Άνακτα κ. Γ. Κατσίμπαλη, εάν έλαβε τη διάλεξη περί «Γυναίκας της Ζάκυνθος» του Liddell που του έστειλα, τη παρακλήσει του τελευταίου, για να δημοσιευθή στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του κ. Κατσίμπαλη (δηλαδή στην «Αγλοελληνική Επιθεώρηση». Είμαι εκτεθειμένος απέναντι του Liddell o οποίος τρεις μήνες τώρα περιμένει νέα γι' αυτή την υπόθεση. -

Ευχαριστώ

2)Επίσης παρακάλεσε τον Άνακτα να δώσει οδηγίες σε κανένα από τους υπηρέτες του γραφείου του να μου στείλει τα δύο τελευταία τεύχη της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (δηλαδή της «Αγγλοελληνικής Επιθεώρησης» και είμαι έτοιμος να εμβάσω όπου δει τη συνδρομή μου για να τη λαμβάνω τακτικά. -

Ευχαριστώ και πάλι.

3) Και τώρα, Γιώργο, μ' ερωτάς τι φτιάχνω. Ετοιμάζω, για το φθινόπωρο, το 1ο τεύχος των «Καβαφικών μου Τετραδίων». - Θα είνε, ας πούμε, ένα είδος περιοδικού εις το οποίο θα σχολιάζω ό,τι νομίζω ότι πρέπει να σχολιαστεί σχετικά με τα γραφόμενα για τον ποιητή, αλλά, κυρίως, σ' αυτό μέσα, θα δημοσιευτούν όλες οι πληροφορίες, σημειώσεις μου κ.λπ. που θα έχουν αξία για το μελετητή που θα θέλει να έχει μια κάποια documentation στο μέλλον.

Περιμένω τα δικά σου. Στον Καββαδία έδωσα τα βιβλία σου.

26.2.47
Το περιοδικό μου θα βγαίνει 1 φορά το χρόνο ή κάθε δυο χρόνια.

— Τόμαθες σιορ Πίπη Σπηλιώτη, το κάζο που 'παθε μια νύφη στην εκκλησιά την ώρα που θα στεφάνωνε;
— Όχι δεν έμαθα τίποτις, σιόρα Μάρω μου.
— Εκείνο βουίζει ο κόσμος, η θημερίδα τα 'βαλε. Άκου γιατί με ούτα τα καταστέματα που γένονται σήμερα, χάνει καθένας το μπούσουλα. Η Μαριγώ του σαμαρά ήτανε στην εκκλησιά και καρτερούνε το γαμπρό... Όλοι τη τρογυρίζανε και τη καμαρώνανε.
— Ποιόνε πήρε; Γιατί θυμάμαι που έκανε γάρμπο με το γιο του Μπιλιή που έκανε τα κοντραμπάδα. Λογιάζω που θα τηνε έπαιρνε αυτός... Τσου 'γλεπα ρίνκα αντάμα, πασέγκιο στα κουρτελάτσα.
— Το 'χα ακούσει γιατί καθόμουνα σ' ένα μετζαρντίν κοντά στο σπίτι τση. Μια βολά σ' ένα γιορτάσι του Αγιού χόρευε με όλοι τση καβαλιέροι και έκανε σα βουρλισμένη κι αυτουνού του ξύνησε... αρπάχτηκε με κάποιονε. Ήτανε και μπαρουφάντες... Μα το άλλο βράδυ ήτουνε αντάμα στη ταβέρνα του Κοντού και τρώγανε σκορπιοί μπουρδέτο σαν να μην είχε γένη τίποτις.
— Ναίσκε μα πώς τον άφηκε απέκεια;
— Τόνε βάλανε φυλακή για κάτι κοντραμπάδα που βγήκανε στη φόρα, γιατί κάποιος τραμπούκος τα 'χε βάλει σοτομπάντα τα χαρτιά, κι έτσι φανερώθηκε αργά και τόνε πιάκανε. Αυτή ετότες έκανε γάρμπο με τούτο το ξένο που έκανε το λιμοκοντόρο. Στην αρχή τση 'καμε πολλά. Πήγαινε η σπέζα κάθε μέρα. Το τι πιτιτέλια τση κουβαλούνε... Τα 'γλεπα από τη φανέστρα μου.
— Μπροστοφούρνια, σιόρα Μάρω, ντανιόβα γαμβρός όσο να κάμη το σκοπό του.
— Ναίσκε, απέκεια ξύνισε το ζυμάρι. Τη Πέμπτη είπανε να γίνει το στεφάνωμα. Διαλέξανε καματερή όπως κάνουνε οι αρχόντοι... αυτά μας φάγανε... Να 'τανε η ζήλεια ψώρα θα γιόμιζε όλη η χώρα... Τση 'καμε το νυφικάτικο. Τη μεταξωτή σοτοβέστα. Το τραταμέντο ένα μπρατσολέτο και μποκολέτες... Η νύφη ήτανε χαζίρι και καρτερούνε με το μποκέ στο χέρι. Μα έφτακε ένα παιδί και τση δίνει ένα γράμμα. Όσο να τ' ανοίξει, το παιδί με δύο σάρτα αρέντεψε και γίνηκε καπνός.
— Μα τι έλεε το γράμμα;
— Να μη τόνε καρτερεί γιατί φεύγει με καΐκι για τη πατρίδα του, και καλή τύχη.
— Και η νύφη;
— Αυτή μάτια μου πήρε σπαβέντο. Ήτανε να τση βάλεις το μπαμπάκι, δείλιασε, τση μολάρανε τη μπουστίνα και τη ξαπλώσανε... Έτο, σιορ Πίπη, αυτό έπαθε. Θα σου πω τι τσούκαμε στα παραδόματα, μπροστά στο Νοδάρο, μα άλλη βολά, γιατί τώρα είμαι φουριόζα.


από το βιβλίο της Μ. Κωστάντη-Ανδριώτη Ένας νοσταλγικός περίπατος
To απόσπασμα δημοσιεύθηκε στην Κερκυραϊκή, φύλλο 117 - Απρ. 2015

(πρωτότυπη φωτογραφία: Shaun and Tracy Wiebe)

(από: [google] sothebys.com)

Τάκη αγαπημένε μου! Πόσο μου φαίνεται χρόνος κάθε ώρα που περνώ μακριά σου! Επίστευα, πριν φύγω, πως δε σε θυμόμουν έτσι πολύ και με τόσο πόνο' υπέθετα πως θα έβρισκα λίγα πράγματα, στον τόπο που κλείνει τη μισή μου ζωή, που θα μπορούσαν να με απασχολήσουν οπωσδήποτε ευχάριστα. Τίποτε δεν έχει ενδιαφέρον για μένα που δεν είναι από σένα, που δε μιλεί για σένα, Τάκη. Ετοιμάζομαι για να βγω έξω, στον καθρέφτη δεν βλέπω το δικό μου, βλέπω το δικό σου πρόσωπο' κατεβαίνω τη σκάλα, στέκω, μου φαίνεται πως σε βλέπω να ανεβαίνεις' στο δρόμο συναντώ έναν γνωστό μου, με σταματά και μου μιλεί, γελώ και σε μια στιγμή που τον κοιτάζω φεύγει το κεφάλι του, και το δίκο σου πηγαίνει στη θέση του... Γελάς;

Τα ψηλά δέντρα, ο ουρανός, η θάλασσα, μόλις φθάνουν να χωρέσουν την εικόνα σου' όταν τρώω, βρίσκω ευκαιρία να καταπιώ και λίγα δάκρυά μου. Τάκη, με θυμάσαι καμιά φορά; Πες μου, πονείς λίγο στη σκέψη ότι η αγάπη μου σ' εσένα είναι μεγάλη σαν ένας μεγάλος πόνος; Γιατί όχι; Πώς μπορεί; Η ψυχή η δική σου, που είναι όμοια πονεμένη με τη δική μου, πώς δεν θα μ' ένιωθε; Δε θα με συμπονούσε;

Το βραδάκι σήμερα είναι γλυκό, μελαγχολικό, και η πνοή σου απαλή σαν χάδι καλοσύνης... Πού είσαι;

28.5.22
Μαρίκα

Ζάκυνθος, 4 Ιουνίου 1824

Φιλτάτη μου Ευανθία,

Ευτυχής έκπληξις η γραφή σου, οπού έφθασε ολίγας μόλις ημέρας μετά την συγγραφήν της.

Τον θάνατον εις Μεσολόγγιον του Λορδ Μπάυρον τον επληροφορήθημεν εις Ζάκυνθον με μεγάλην θλίψιν. Αγκαλά και δεν έχω τίποτες ιδικόν του διαβασμένον, φυλάττω όμως θέσιν δι' αυτόν εις την καρδίαν μου, διότι πολύ ηγάπησε την φιλτάτην Ελλάδα. Την ημέραν οπού μου έκαμες την γραφήν περί του θανάτου του, η Ζάκυνθος υπεδέχετο τον νεκρόν του και τρεις ημέραις αργότερον αγγλικόν πολεμικόν πλοίον με το όνομα «Φλωρίς» τον παρέλαβε δια να τον μεταφέρη εις την μακρινήν, ομιχλώδη πατρίδα του. Όλα τα πλοία οπού ευρίσκοντο εις τον λιμένα ύψωσαν σημαίαις νεκρώσιμαις, το «Φλωρίς» έρριψεν 37 κανονιοβολισμούς, ενόσω οι καμπάναις της πόλεως εσημαίνασι πενθίμως. Όπως είναι φυσικόν, οι εδώ Αγγλοι μεγάλως εστενοχωρήθησαν δια τον συμπατριώτην των. Αλλά και οι Ζακύνθιοι ανάλογον ησθάνθημεν συγκίνησιν. Εμάθαμεν διά το βαρύ πένθος της Ελλάδος και διά τον φωτισμένον επικήδειον λόγον οπού απηγγέλθη εις Μεσολόγγιον από τον κύριον Σπυρίδωνα Τρικούπην. Μεγάλην εντύπωσιν μου έκαμε τεμάχιον του λόγου, όθεν το απομνημόνευσα. Ο ρήτωρ, απευθυνόμενος εις τους Έλληνας συμπατριώτας του, είπε: «Ο ποιητής των καιρών μας, αγκαλά και στεφανωμένος αθανασίαν, εζήλευσε την δόξαν σας, και ήλθε προσωπικώς να ξεπλύνη μαζύ σας με το αίμα του τα μολυσμένα από την τυραννίαν χώματα μας».

Με σπαραγμόν εδιάβασα διά την ημέραν οπού απέρασες εις την εξοχήν. Ελευθέρα, με προσφιλή σου υποκείμενα. Δοσμένη εις τον χορόν και την αμεριμνησίαν, έστω και σύντομον. Προσδοκώσα και του αδελφού σου παρήγορον επιστολήν. Έδωσα αρχήν εις εν ατελείωτον κλάμα με το να εσκέφθηκα πόσον ήθελε ευγνωμονώ τον Θεόν, ανίσως και ημπορούσα να ευρεθώ πλησίον σου, να περιδιαβάσωμεν εις την ύπαιθρον. Μόνη ιδική μου ξεφάντωσις είναι πλέον η ενθύμησις των ημερών της ευγαλσίας εις τα Πηγαδάκια, οπόταν ήμην κοράσιον. Είχα και εγώ ιδεί τον απέραντον ουρανόν, ήκουσα χωρικόν παίζοντα βιολί, συνωμίλησα με απλαίς κοπέλλαις της υπαίθρου. Επήγα εις την εκκλησίαν, εστάθηκα εις το κατώφλιον και εγέμισαν οι οφθαλμοί μου από το πράσινον των κλημάτων. Και ύστερον πάλιν η μαυρίλα της ψυχής μέσα εις το σκότος του σπητιού μας εις την Χώραν. Ενθύμησις πλέον και αι εκδρομαί εις το μετόχι μας εις Γαϊτάνιον, δύο χρόνους πριν, οπού έμελλαν με τόσον δραματικόν τρόπον να παύσωσι.

Αλλά μήπως και η ιδική σου ξεφάντωσις έμελλε να κρατήση; Εγκαταλείπεις την προσφιλή σου Άνδρον. Οδηγείσαι εις τόπον ξένον, διά τρίτην φοράν μεταναστεύουσα. Αγκαλά και αντιλαμβάνομαι την αγωνίαν σου δια το θαλασσινόν ταξείδιον και την θλίψιν δια τα αίτια οπού σε οδηγούν μακράν της πατρίδος σου, δεν παύω όμως του να σε μακαρίζω. Ας ήτον δυνατόν να εταξείδευα και εγώ και ας ήσαν τα κύματα μεγάλα ως βουνά. Ας ηδυνάμην να εύγω από την φυλακήν μου και ας ήτον δια την έλλειψιν των χρημάτων. Άλλως τε, εις τι μου εχρησίμευσαν τα χρήματα, τοιούτως όπως ζω;

Θα στείλω την επιστολήν ταύτην εις την Σύραν, όπως μου παρήγγειλες. Υπολογίζω, ότι εάν δεν έχετε ήδη εγκατασταθή εις την νήσον, ετούταις ταις ημέραις θα πρέπει να ετοιμάζεσθε.

Εύχομαι η θάλασσα οπού θα σε πάρη από την Άνδρον να είναι γαληνιαία και με γαλήνην να σε απόθεση εις Σύραν. Εύχομαι ο νέος τόπος να σου προσφέρη όσην ευτυχίαν ποθείς.

Η φίλη σου,
Ελισάβετ Μουτζάν


Από το βιβλίο "Η παρηγορία των επιστολών σου..."
Ευανθία Καΐρη - Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου: Αλληλογραφώντας, όπως θα ήθελαν
Εκδόσεις: Ωκεανίδα, 2007

ΣΗΜΕΙΩΣΗ (της συγγραφέως)
Η αλληλογραφία αυτή είναι φανταστική. Όμως οι δύο γυναίκες που αλληλογραφούν είναι υπαρκτές. Τα γεγονότα και τα πρόσωπα που αναφέρονται στις επιστολές τους είναι αληθινά και η γλώσσα είναι αυτή που και οι ίδιες χρησιμοποιούσαν. Αν και το μυθιστόρημα πλησιάζει αποφασιστικά την αλήθεια, τα «Επιλεγόμενά» του μπορούν να φωτίσουν τους φιλοπερίεργους αναγνώστες.

(πρωτότυπη φωτογραφία: liberty-news.gr)

Στο πολύμοχθο άρθρο σας για τη γυναικεία λογοτεχνία τιμάτε και μένα με λίγα λόγια και σας ευχαριστώ. Έχετε δίκιο• το «Παρθεναγωγείο» έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Άλλα γιατί γενικεύετε, και γράφετε: «... στα μυθιστορήματα της Ε.Α...» και πιο κάτω: «... έτσι και στα πεζογραφήματα της Ε.Αλεξίου...». Σίγουρα δεν έχετε διαβάσει τα βιβλία μου: «Με τη λύρα», «Παραπόταμοι», «Δεσπόζουσα», «Και ούτω καθεξής...», όλα μεγάλα μυθιστορήματα, ή τις συλλογές διηγημάτων: «Σκληροί αγώνες», «Προσοχή συνάνθρωποι!», «Και υπέρ των ζώντων», «Αναχωρήσεις και μεταλλαγές»... 122 το όλον διηγήματα. Αυτά τα γράφω μόνο για το χατήρι της ακριβολογίας. Γιατί δε θεωρώ κατώτερο λογοτεχνικό είδος την αυτοβιογραφία. Μάλιστα σε τούτα μου τα τελευταία χρόνια της ζωής, διαβάζω με ηδονή τίς αυτοβιογραφικές σελίδες των αγαπημένων μου συγγραφέων. Κι ακόμη ένα γουστόζικο: ρώτησαν, λέει, το Φλωμπέρ ποια γυναίκα τού ενέπνευσε τη «Madame Bovary». H Madame Bovaryείμαι εγώ, απάντησε ό Φλωμπέρ. Οπότε τι γίνεται και με τις αυτοβιογραφίες;


Γεια και χαρά σας
Έλλη Αλεξίου

Άντα μου,

Νομίζω ότι τα δυο γράμματα σου, που λαμβάνω κάθε μήνα, είναι από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου τα τρία τελευταία χρόνια. Δεν είναι ότι δε ΖΩ τη ζωή μου, είναι ότι, όταν σου γράφω, αναγκάζομαι να ξαναζήσω τις στιγμές που ζω και να βάλω σε τάξη μέσα μου όλα όσα φοβάμαι ή αγνοώ. Όταν σε διαβάζω, αισθάνομαι ότι κρατάς μπροστά μου έναν καθρέφτη• κοιτάζω τον εαυτό μου μέσα από το δικό σου πρίσμα και με καταλαβαίνω καλύτερα. Ανοίγουμε τις ψυχές μας στο χαρτί, τις στέλνουμε ταξίδι και, μόλις φτάσουν στον παραλήπτη, ξεπετάγονται απ' το φάκελο κι αποκαλύπτουν έναν κόσμο γνωστό και άγνωστο ταυτόχρονα. Σε ξέρω, σ' εμπιστεύομαι κι όμως κάθε φορά σε μαθαίνω απ' την αρχή.

Λίγο πριν φύγω για δουλειά, το πρωί, κοιτάζω το κουτί με τα γράμματα περιμένοντας νέα σου, κι όταν δε βρίσκω τίποτα, στεναχωριέμαι. Ή οργίζομαι με τα ταχυδρομεία. Ταυτόχρονα μεγαλώνει μέσα μου η λαχτάρα να "σε ακούσω", να σε διαβάσω, να σε νιώσω περισσότερο από ποτέ. Νιώθω ότι με έχεις στήσειστο ραντεβού, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορώ να σου θυμώσω. Θυμώνω με τις μέρες που κυλούν αργά ή με το πρόγραμμα σου - που δεν αφήνει την ψυχή σου να ταξιδέψει πιο συχνά για να με βρει. Όταν σου γράφω, νιώθω ένταση αλλά και γαλήνη - δεν μπορώ να στο εξηγήσω αλλιώς: Είναι σαν να ανοίγει μια μυστική βαλβίδα από την καρδιά, με κρυφά υγρά που ξεκινούν από ψηλά και διοχετεύονται κατευθείαν και ασταμάτητα στα τρία δάχτυλα που κρατάνε το στιλό και στα δύο που ακουμπούν το χαρτί και ακολουθούν τις γραμμές του σαν στρατιωτάκια που βάζουν τα συναισθήματα σε νυχτερινή πορεία εξομολογήσεων.

[....] Η μισή ζωή μου είναι καταγραμμένη σε επιστολές. Διαβάζοντας στη σειρά την αλληλογραφία των φίλων μου, αρχειοθετημένη μέσα από τις σφραγίδες των ταχυδρομείων, καταλαβαίνω τα λογικά και τα παράλογα, τα όνειρα και τις επιθυμίες, τα λάθη και τα πάθη μιας προηγουμένης ζωής... To be continued, από γράμμα σε γράμμα... Δυο ζωές: αυτή του αποστολέα και αυτή του παραλήπτη. Η αλληλογραφία είναι σελιδοδείκτης ζωής. Όπως και οι φωτογραφίες. Τόσο τα γράμματα όσο και τα ενσταντανέ της πόζας και της ανεμελιάς μού θυμίζουν όλα όσα έχω ξεχάσει ή έχω διαλέξει να ξεχάσω μέσα στο χρόνο. Η υπόλοιπη μισή ζωή μου είναι χαμένη. Από τότε που εμφανίστηκαν οι υπολογιστές και τα e-mail, η ιστορία της ζωής μου είναι θολή και σκόρπια. Η ηλεκτρονική αλληλογραφία κατάπιε την αλληλογραφία του ταχυδρομείου σε χρόνο μηδέν. Τα e-mail και τα κινητά δεν άφησαν κανένα χώρο στις εξομολογήσεις του μελανιού. Το ηλεκτρονικό γράμμα ταξιδεύει από οθόνη σε οθόνη, μέσα από καλώδια και μνήμες ηλεκτρονικές, και φτάνει αυτόματα στον προορισμό του σε χρόνο dt. Διαβάζεις τα νέα της ημέρας, πατάς ένα κλικ κι εξαφανίζεις τα γράμματα. Ή πατάς save και φυλάς τις αράδες μέσα στη μνήμη του υπολογιστή. Κι αν η μνήμη του υπολογιστή νεκρωθεί ξαφνικά; Λίγοι υπολογιστές έχουν χαλάσει κι έχουν εξαφανίσει σελίδες και σελίδες, φωτογραφίες και φωτογραφίες, αρχεία και αρχεία που έμειναν κρυμμένα και δεν τυπώθηκαν ποτέ; Ακόμα όμως κι αν τυπώσεις τα e-mail, με τι καρδιά και τι βλέμμα να τα ξανακοιτάξεις μετά από καιρό; Έχουν την ίδια εμφάνιση με τις αποδείξεις και τα τιμολόγια και τις λίστες που ετοίμασες για το γραφείο και δεν έχουν τίποτα το προσωπικό που να έχει φτιαχτεί χειροποίητα για ΣΕΝΑ, με το μεράκι της καρδιάς και την ευγένεια των δαχτύλων που ζυγίζουν λέξη με λέξη το βαρύ ή το ελαφρύ συναίσθημα... Τα δάχτυλα που κατευθύνουν το ρεύμα της ζωής μέσα από τα πλήκτρα και τις ξένες γραμματοσειρές προστατεύουν το χτυποκάρδι και την εμπειρία της ζωής μέσα από την οθόνη του κομπιούτερ. Το χέρι που εξομολογείται με μελάνι δε σε αφήνει να γράψεις εύκολα ψέματα και υπερβολές. Το χέρι που πληκτρολογεί στη μηχανή όμως αποστασιοποιείται• βλέπει τη ζωή από μακριά - είσαι εσύ που γράφεις τα μισά και το μηχάνημα τα υπόλοιπα. Το αίμα δεν κυλάει από την καρδιά για να διοχετευθεί στο στιλό και να αποτυπωθεί στο χαρτί, αλλά ξεκινάει από τον εγκέφαλο, φιλτράρεται στο πλήκτρο και καταλήγει σαν φάντασμα μπροστά στην πλαστική οθόνη. Τα λόγια είναι εκεί και δεν μπορείς να τα αγγίξεις. Το γράμμα είναι εκεί και δεν μπορείς να το μυρίσεις. Ο φάκελος είναι ανύπαρκτος και δεν μπορείς να τον σαλιώσεις. Ούτε το γραμματόσημο, που παλιά το διάλεγες σαν καρφίτσα-αξεσουάρ για να στολίσεις το γράμμα. Πατάς το κουμπί, τα νέα φτάνουν αστραπή και η αναμονή, η προσμονή και η λαχτάρα μηδενίζονται. Όλοι είναι παρόντες κι όμως τόσο απόντες μπροστά στη λειψή, προχειροφτιαγμένη εμφάνιση τους• είναι σαν να δίνεις ραντεβού με τον κολλητό σου και να καταφτάνει μπροστά σου αυτόματα, σαν εξωγήινος - δε σε στήνει, δεν τον καρτερείς, δεν τον παρατηρείς να σε πλησιάζει, ανοίγεις τα μάτια και είναι παρών, αλλά του λείπει η ψυχή και η ξεγνοιασιά που σε έχει κάνει να τον αγαπήσεις. Είναι εκεί, η εικόνα του παρούσα και ο ίδιος είναι φευγάτος μακριά.

Γι' αυτό σου λέω. Κρατάω το μελάνι και το αίμα. Δε θέλω νέα στο πόδι, σταλμένα από το άγνωστο κενό. Θέλω δυο φράσεις καρδιάς που γράφτηκαν με το χέρι και διέσχισαν τα πέλαγα για να με βρουν. Δε βιάζομαι και δεν πεινώ. Στη γρήγορη εποχή μας αρκεί το fast food της κοιλιάς, ας κρατήσουμε απέξω το fast food του μυαλού. Σχεδίασε μου ένα αρνί, που λέει και ο Μικρός Πρίγκηπας, κι ας έχει τρία πόδια και δύο ουρές. Κάλλιο το μελάνι που κάνει λάθη όταν αγγίζει το χαρτί, παρά τα τέλεια πλήκτρα που σερβίρουν καλοστρωμένες φράσεις σε οθόνες που ζαλίζουν το μυαλό. Κι όταν κλείσεις το γράμμα, σάλιωσέ το γερά. Να ξέρω πως λιώνεις από εγκαρτέρηση μέχρι να με φτάσουν τα νέα.

Πόσο,

Πόσο,

Πόσο,

Σε νιώθω κοντά μου αυτή τη στιγμή,

ΑΝΤΩΝΙΟΣ


Απόσπασμα από το διήγημα του Αντ. Ρουσοχατζάκη Σάλιωσέ με και στείλε με
Περιλαμβάνεται στο βιβλίο Σου γράφω ένα γράμμα
Εκδόσεις: Εμπειρία, 2008

(πρωτότυπη φωτογραφία: captainbook.gr)

3
Ελπίζω να πέρασες μια ήσυχη νύχτα, να σε περίμενε μια ωραία ανατολή έξω απ' το παράθυρόο σου και να μπόρεσες να κοιτάξεις γαλήνια τα βραδινά αστέρια πριν πας για ύπνο. Πόσο λίγο ξέρουμε από αγάπη, από την εκπληκτική τρυφερότητα και δύναμή της, πόσο εύκολα χρησιμοποιούμε τη λέξη αγάπη· τη χρησιμοποιεί ο στρατηγός· τη χρησιμοποιεί ο χασάπής· τη χρησιμοποιεί ο πλούσιος, όπως τη χρησιμοποιούν και τα νεαρά αγόρια και κορίτσια. Αλλά πόσο λίγα ξέρουν γι' αυτήν! Δεν ξέρουν την απεραντοσύνη της· ότι είναι αθάνατη· πόσο ανεξιχνίαστη είναι... Ν' αγαπάς σημαίνει να έχεις επίγνωση της αιωνιότητας.

Τι πράγμα είναι οι σχέσεις και πόσο εύκολα πέφτουμε στη συνήθεια κάποιας συγκεκριμένης σχέσης· θεωρούμε τα πράγ­ματα δεδομένα, αποδεχόμαστε τις καταστάσεις και δεν είναι ανεκτή καμιά αλλαγή· δε δεχόμαστε καμία κίνηση προς την αβεβαιότητα, ούτε για ένα λεπτό. Όλα είναι τόσο καλά ρυθμισμένα, τόσο στέρεα φτιαγμένα, τόσο δεσμευμένα, που δεν υπάρχει καμία ελπίδα για λίγη φρεσκάδα, για μια καθαρή ανα­ζωογονητική ανοιξιάτικη ανάσα. Αυτά κι άλλα πολλά τα ονο­μάζουμε σχέσεις. Αν παρατηρήσουμε από κοντά, οι σχέσεις είναι κάτι πολύ πιο λεπτό, κάτι πιο γοργό κι από την αστραπή, πιο αχανές κι από τη γη, γιατί οι σχέσεις είναι η ζωή. Η ζωή μας είναι σύγκρουση. Θέλουμε να κάνουμε τις σχέσεις χοντρο­κομμένες, ωμές, εύκολες. Έτσι χάνουν την ευωδιά τους, την ομορφιά τους.
... ...

5
Χθες τ' απόγευμα άρχισε να βρέχει και το βράδυ έκανε κατακλυσμό. Δεν έχω ξαναδεί τέτοιο πράγμα. Ήταν σαν ν' άνοιξαν οι ουρανοί. Υπήρχε μαζί και μια εκπληκτική σιωπή. Η σιωπή ενός όγκου, ενός τεράστιου όγκου που έπεφτε στη γη. Είναι πάντα δύσκολο να κρατηθεί κανείς απλός και καθαρός. Οι άνθρωποι λατρεύουν την επιτυχία, τον μεγαλύτερο, τον καλύτερο• τα κολοσσιαία υπερκτήρια, τα υπεραυτοκίνητα, τα υπεραεροπλάνα και τους υπεράνθρωπους. Δεν είναι οι επιτυχημένοι άνθρωποι εκείνοι που μπορούν να χτίσουν έναν καινούριο κόσμο. Για να είσαι πραγματικός επαναστάτης, χρειάζεται ολοκληρωτική αλλαγή της καρδιάς και του νου• και πόσο λίγοι είναι εκείνοι που θέλουν να ελευθερώσουν τους εαυτούς τους! Μπορεί να κόψει κανείς τις επιφανειακές ρίζες• αλλά το να κόψει τις βαθιές ρίζες, που τρέφουν τη μετριότητα, την επιτυχία, χρειάζεται κάτι παραπάνω από λέξεις, μεθόδους, εξαναγκασμούς. Οι πραγματικοί χτίστες είναι λίγοι• οι υπόλοιποι ματαιοπονούν.

Περνάει κανείς όλη του τη ζωή συγκρίνοντας τον εαυτό του με κάποιον άλλο, με το τι είναι και το τι θα 'πρεπε να ήταν, με κάποιον που είναι πιο τυχερός. Αυτή η σύγκριση πραγματικά σκοτώνει. Η σύγκριση είναι κάτι εξευτελιστικό, διαστρεβλώνει τον τρόπο που βλέπει κανείς τα πράγματα. Και μεγαλώνουμε μέσα στη σύγκριση. Όλη μας η εκπαίδευση βασίζεται σ' αυτή, όπως και όλη μας η παιδεία. Έτσι υπάρχει μια αδιάκοπη πάλη να γίνει κανείς κάτι διαφορετικό απ' αυτό που είναι. Η κατανόηση αυτού που κανείς είναι φέρνει στην επιφάνεια δημιουργικότητα, αλλά η σύγκριση τρέφει την ανταγωνιστικότητα• τη σκληρότητα• τη φιλοδοξία, που νομίζουμε ότι φέρνει πρόοδο.
... ...

12
Παίρνε τα πράγματα απλά, αλλά μέσα σου να 'χεις πληρότητα και εγρήγορση. Μην αφήνεις να σου ξεφεύγει ούτε μια στιγμή χωρίς να έχεις πλήρη επίγνωση τι συμβαίνει μέσα σου και γύρω σου. Συχνά αυτό σημαίνει να είναι ευαίσθητος κανείς, όχι σ' ένα δυο πράγματα αλλά ευαίσθητος στα πάντα. Το να είσαι ευαίσθητος στην ομορφιά και να απωθείς την ασχήμια φέρνει σύγκρουση. Ξέρεις, καθώς παρατηρείς, θα αντιληφθείς ότι το μυαλό συνέχεια κρίνει -«αυτό είναι καλό», «εκείνο είναι κακό», «αυτό είναι μαύρο», «εκείνο είναι άσπρο»- κρίνει ανθρώπους, συγκρίνει, ζυγίζει, υπολογίζει. Ο νους είναι ατέλειωτα ανήσυχος. Μπορεί ο νους να παρακολουθεί, να παρατηρεί χωρίς να κρίνει, χωρίς να υπολογίζει; Να αντιλαμβάνεσαι χωρίς να βάζεις ταμπέλες και δες απλώς αν ο νους μπορεί να το κάνει αυτό. Παίξε μ' αυτό το πράγμα. Μην τον πιέζεις, άσ' τον να παρακολουθεί τον εαυτό του.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που προσπαθούν να είναι απλοί αρχίζουν από τα εξωτερικά απορρίπτοντας, αποκηρύσσοντας, κάνοντας οτιδήποτε, αλλά εσωτερικά η πολυπλοκότητα της ύπαρξής τους παραμένει. Με εσωτερική απλότητα το εξωτερικό ανταποκρίνεται στο εσωτερικό. Να είναι κανείς απλός εσωτερικά σημαίνει να είναι ελεύθερος από την παρόρμηση για περισσότερο, που δε σημαίνει να είναι ικανοποιημένος με αυτό που είναι. Να είσαι ελεύθερος από την παρόρμηση για περισσότερο σημαίνει να μη σκέφτεσαι με βάση το χρόνο, την πρόοδο, το φτάσιμο κάπου. Να είσαι απλός σημαίνει να ελευθερώσει ο νους τον εαυτό του από όλα τα αποτελέσματα• σημαίνει να αδειάσει ο νους τον εαυτό του από κάθε σύγκρουση. Αυτό είναι πραγματική απλότητα.
... ...

13
Δεν πρέπει να σου συμβεί πια κανενός είδους ταραχή, ούτε καν η πιο φευγαλέα. Αυτού του είδους οι ψυχολογικές αντιδράσεις επιδρούν στο σώμα με δυσάρεστα αποτελέσματα. Να είσαι πολύ δυνατή μέσα σου. Να είσαι στερεή και ξεκάθαρη. Να 'χεις πληρότητα• μην προσπαθείς να έχεις πληρότητα, να έχεις. Μην εξαρτιέσαι από κανέναν κι από τίποτα• από εμπειρία ή ανάμνηση• η εξάρτηση από το παρελθόν, όσο ευχάριστη κι αν είναι, το μόνο που κάνει είναι να κομματιάζει το παρόν. Να 'χεις επίγνωση και άσε αυτή την επίγνωση να είναι άθικτη και αδιάσπαστη έστω για ένα λεπτό.

Ο ύπνος είναι ουσιαστικός• φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου αγγίζει κανείς άγνωστα βάθη που ο συνειδητός νους δεν μπορεί ποτέ ν' αγγίξει ή να 'χει την εμπειρία τους. Πιθανόν αυτό δεν είναι πολύ ξεκάθαρο, αλλά απλώς διάβασέ το και παίξε μαζί του. Νιώθω ότι υπάρχουν μερικά πράγματα που ποτέ δεν μπορεί να 'ναι ξεκάθαρα. Δεν υπάρχουν κατάλληλες λέξεις, αλλά, εντούτοις, αυτά βρίσκονται εκεί.

Ειδικά για σένα, είναι σημαντικό να έχεις ένα σώμα που να μην έχει κανενός είδους ασθένεια. Πρέπει, ήσυχα και με τη θέληση σου, να βάλεις κατά μέρος όλες τις ευχάριστες αναμνήσεις και εικόνες, έτσι ώστε ο νους σου να είναι ελεύθερος και αμόλυντος για κείνο που είναι αληθινό. Σε παρακαλώ πολύ, πρόσεξε όσα γράφονται εδώ. Οποιαδήποτε εμπειρία, οποιαδήποτε σκέψη πρέπει να τελειώνουν κάθε μέρα, κάθε λεπτό, μόλις εμφανίζονται, ώστε ο νους να μην απλώνει ρίζες στο μέλλον. Αυτό είναι πραγματικά σπουδαίο, γιατί αυτό είναι η πραγματική ελευθερία. Έτσι δεν υπάρχει εξάρτηση, κι η εξάρτηση φέρνει πόνο, καθώς επηρεάζει το σώμα και τρέφει την ψυχολογική αντίσταση. Κι όπως είπες, η αντίσταση δημιουργεί προβλήματα: να πετύχεις, να γίνεις τέλειος κ.λπ. Στην αναζήτηση υπάρχει πάλη, προσπάθεια, κόπος• αυτός ο κόπος, αυτή η πάλη αναπόφευκτα τελειώνει σε απογοήτευση -θέλω κάτι ή θέλω να γίνω κάτι- σ' αυτή την ίδια τη διαδικασία να φτάσεις κάπου υπάρχει η λαχτάρα για περισσότερο και το περισσότερο δεν έχει τέλος κι έτσι υπάρχει πάντα μια αίσθηση ότι κάτι σ' εμποδίζει. Κι έτσι υπάρχει πόνος. Για μια ακόμα φορά λοιπόν στρέφεται κανείς σε κάποια άλλη μορφή εκπλήρωσης, με τις αναπόφευκτες συνέπειες. Οι επιπλοκές της πάλης, της προσπάθειας είναι τεράστιες και, γιατί ψάχνει κανείς; Γιατί ο νους ψάχνει ασταμάτητα και τι τον κάνει να ψάχνει; Το ξέρεις ή, μάλλον, έχεις επίγνωση ότι ψάχνεις; Αν έχεις, τότε ξέρεις ότι το αντικείμενο του ψαξίματός σου αλλάζει από περίοδο σε περίοδο. Βλέπεις τη σημασία της αναζήτησης με τις απογοητεύσεις και τους πόνους της. Ότι στην ανεύρεση κάποιου πράγματος που είναι πολύ ικανοποιητικό υπάρχει μια στασιμότητα, με τις χαρές και τους φόβους της, με πρόοδο και επιθυμία να γίνεις κάτι. Αν έχεις επίγνωση ότι ψάχνεις, είναι δυνατό να πάψεις να ψάχνεις; Και αν ο νους δεν ψάχνει, ποια είναι η άμεση, πραγματική αντίδραση ενός νου που δεν ψάχνει;

Παίξε μ' αυτό και βρες• μην πιέσεις τίποτα, μην αφήσεις το νου να αναγκάσει τον εαυτό του να ζήσει κάποια ιδιαίτερη εμπειρία, γιατί τότε θα γεννήσει ψευδαισθήσεις για τον εαυτό του.

Έχω να πω τόσα πολλά, κι όμως ξέρω πως δεν θα καταφέρω να πω τίποτα. Φοβάμαι ότι η μοναξιά είναι πιο κοφτερή ανάμεσα στους γνωστούς, μέσα στην οικειότητα των προσώπων και των δρόμων. Οι τοίχοι του δωματίου μου δεν λιώνουν ποτέ όταν είναι κάποιος άλλος στο δωμάτιο. Έτσι περιμένω τα βράδια' τότε καμμιά φορά προσεύχομαι κοιτάζοντας χαμηλά ή κλείνοντας τα μάτια. Το απόλυτο πάλλεται μες στο κεφάλι μου και μ' εξουθενώνει' τόσο που καμμιά φορά νομίζω πως όλα τα μελίσσια του κόσμου θέλουν να φτιάξουν τις κυψέλες τους μέσα στο μυαλό μου.

μέλι

Τα πρωινά κοιμάμαι. Δεν έχω όρεξη να ζω άλλο εδώ' ψάχνω για σπίτι (μάλλον όταν θα κατέβεις, θα με βρεις να μένω μόνος μου). Δεν γράφω πολύ, μεθώ όμως τακτικά, περπατώ πολύ, συνήθως μόνος, αράζω σε μπαρ μόνος, κάνω ασκήσεις τηλεπάθειας, αγαπώ (θέλω να προλάβω να το κάνω καλά, όλο και καλύτερα). Είναι στιγμές που δεν φοβάμαι τον θάνατο...

θάνατος

Υποκρίνομαι όπως πάντα, φρικάρω με τον εαυτό μου, παραλογίζομαι. Γδέρνομαι σε μια δυο αληθινές φιλίες και σ' έναν έρωτα. Απλώνω τα χέρια μου στον ουρανό, ζω, δεν ζω, έχω δύναμη, δεν έχω, είμαι ευτυχισμένος,

πυγολαμπίδες

είμαι δυστυχισμένος, είμαι εγώ σε μιαν άκρη του σύμπαντος, είμαι εγώ σκυμμένος πάνω απ' την άβυσσο, είμαι εγώ ταπεινός και αλαζόνας, είμαι εγώ συρματοπλέγματα γύρω στον πολτό της θάλασσας

τρέλα

ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ

Στο σπίτι που μένω είναι τώρα ένα βαθύ βαθύ πηγάδι από πέτρα. Είναι λερό και πάντοτε υγρό. Όταν σκύβω πάνω του, βλέπω κάτω χαμηλά τα σαγόνια του φωτός και νερό πον λαμπυρίζει ανατριχιάζοντας το σώμα μου. Αν ποτέ θελήσεις να τα πούμε, σκύψε πάνω απ' το δικό σου πηγάδι στην Perugia. Αρχίζω να νποψιάζομαι πως όλος ο κόσμος είναι οργανωμένος σ' ένα γιγαντιαίο δίκτυο από τέτοια πηγάδια που επικοινωνούν μυστικά μεταξύ τους. Πρέπει να σεβόμαστε τις λεπτές μεμβράνες των νερών, ω, είναι τόσο εύθραυστες, σαν να μην μπορεί να τις απειλήσει τίποτα. Πρέπει να τις σεβόμαστε.

REALITY IS MAGIC

Βγαίνω στην Ιπποκράτους• είναι κυλιόμενη κάτω από τα πόδια μου, είναι τόσο ανάλαφρη, που περιμένεις από στιγμή σε στιγμή ν' αρχίσει να λικνίζεται και να τσιτώνεται σαν βασιλική κόμπρα από ένα φλάουτο πον παίζει ένας δερβίσης απ' την Άγνωστη Χώρα. Άκου, όχι τη χώρα της αδιαφορίας, αυτή είναι δική μας, των ανθρώπων. Άκου, από τη γη την Έρημη' πες πως είναι ένα λουλούδι που φυτρώνει σε μια μαύρη τρύπα, πολύ μακριά, μακριά από τα κόλπα των ανθρώπων.

Το τελευταίο γράμμα που πήρα από τον Χάρολντ ήταν από τη Νάπολη.

Μόλις γυρίσαμε από την Πομπηία (έγραφε). Γενικά δεν αξίζει τον κόπο να πας και είναι και πολύ κουραστικό. Κάτι με τη δυσοσμία και τους ζητιάνους, κάτι με τα κουνούπια, λέμε να φύγουμε από τη Νάπολη. Αλλάξαμε τα πλάνα μας και θα πάμε στη Σικελία. Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί λένε πως μπορείς να τη γυρίσεις σε χρόνο μηδέν μόνο σε τέσσερα μέρη πρέπει να πας, και να δεις λίγα πράγματα.

Γιατί δεν έρχεσαι κι εσύ λοιπόν; Ξέρω πως σου αρέσει πολύ η Σικελία και όλοι θα το χαιρόμασταν, θα είχες όλο το χρόνο να ασχοληθείς με την αρχαιολογία σου. Για μια φορά στη ζωή μου θα έπρεπε να ακούω, ενώ εσύ θα φλυαρούσες. Θα το διασκέδαζες να συζητάς για ναούς, θεούς και άλλα τέτοια με τη Μίλντρεντ. Μου δίδαξε πολλά, αλλά φυσικά δεν τη διασκεδάζει να μιλά σ' εμάς. Τηλεγράφησέ μας. Δικά μου τα έξοδα. Ξεκίνα αμέσως και θα σε περιμένουμε. Οι Πισλέικς συμφωνούν και κυρίως η Μίλντρεντ.

Συνήλθα από τις αϋπνίες και τους πονοκεφάλους, σε ευχαριστώ πολύ. Κι όσο για τις μαύρες μου, δε με ξανάπιασαν καθόλου από τότε που αρραβωνιάστηκα, και δεν έχω σκοπό να με ξαναπιάσουν. Έτσι λοιπόν μην ανησυχείς άλλο.

Δικός σου,
Χάρολντ.

Αγαπητέ μου Τόμυ, αν δε σου έχει στρίψει τελείως, θα μου επιτρέψεις να σου πληρώσω το εισιτήριο.


Από το βιβλίο του Ε.Μ. Φόρστερ Στην άλλη ζωή - Διηγήματα
εκδόσεις: Καστανιώτη, 2000
μετάφραση: Δημήτρης Στεφανάκης

Ακόμα:
- ο E.M. Forster στο ταξιδεύοντας

Ξενοδοχείο «Excelsior», Ρώμη

Μόλις έλαβα με πολύ συγκίνηση την επιστολή σας, η οποία παρεμπιπτόντως έφτασε την ημέρα των γενεθλίων μου ως το πιο ευπρόσδεκτο δώρο. Είναι απολύτως αληθινό το ότι ονειρευόμουν να κάνω μια ταινία με σας, και από αυτή τη στιγμή θα κάνω τα αδύνατα δυνατά. Θα σας γράψω μια μακροσκελή επιστολή για να σας εκθέσω τις ιδέες μου. Μαζί με το θαυμασμό μου, σας παρακαλώ, δεχθείτε την ευγνωμοσύνη μου. Με τους καλύτερους χαιρετισμούς μου.

Roberto Rossellini

απόδοση: Φανή Μουρίκη

από Το Δέντρο, τχ. 189-190
Νοέμβριος 2012

(πρωτότυπη φωτογραφία: michaeljcinema.wordpress.com)

...[Ο] κόσμος ήταν και είναι κάτι άλλο από εμάς. Η ύπαρξή μας, και ό,τι είναι έξω από την ύπαρξή μας, είναι δύο στοιχεία που τελούν αναμεταξύ τους σε ένταση, παρόλο που όταν λέμε πως υπάρχουμε εννοούμε πως υπάρχουμε μέσα στα πράγματα του κόσμου. Εδώ στεριώνεται αυτός ο διχασμός υποκειμένου και αντικειμένου μαζί μ' όλη του την ένταση, που δεν έπαψε να υπάρχει, κι όλον τον μηδενισμό που προέρχεται απ' το σφάλμα του πεπερασμένου. Εδώ όμως βρίσκεται η δυσκολία και το αδιέξοδο ύστερα απ' την έλευση και συνειδητοποίηση του μηδενός. Πώς να μιλήσεις για το μηδέν, το κενό, το τίποτα;

... ... ...

Αγαπητέ κύριε Ροσελίνι

Είδα τις ταινίες Ρώμη ανοχύρωτη πόλη και Παϊζά και μου άρεσαν πάρα πολύ. Εάν χρειάζεστε μια σουηδή ηθοποιό με καλά αγγλικά, να μην έχει ξεχάσει τα γερμανικά της, να γίνεται απόλυτα κατανοητή με τα γαλλικά της, και η οποία στα ιταλικά ξέρει να λέει μόνο ti amo, είμαι έτοιμη να έρθω να γυρίσω μια ταινία μαζί σας.

Ingrid Bergman
απόδοση: Φανή Μουρίκη


από Το Δέντρο, τχ. 189-190
Νοέμβριος 2012

(πρωτότυπη φωτογραφία: www.listal.com)

* η απάντηση του Ρομπέρτο Ροσελίνι

Αλλά καθώς κτυπούσε το κουδούνι, με το κερί ακόμα στο χέρι, τα μάτια του έπεσαν στο κρεβάτι του. Κι' εκεί, απάνω στο μαξιλάρι, καταμεσίς, επιδεικτικά τοποθετημένο, είδε ένα μεγάλο μπλε φάκελο, που του φάνηκε σα να τον κοίταζε με μάτια ανθρώπινα και να τον έκραζε. Γιατί το χοντρό γράψιμο της επιγραφής, μαζί με κάτι μουντζούρες της βίας, εσχημάτιζαν σα μια μορφή...

Ο Μίμης άφησε το κουδούνι που δεν ξύπνησε κανένα — γιατ' η μαγείρισσα κοιμόταν σ' άλλο διαμέρισμα κι' ο μικρός υπηρέτης είχε βαρύ τον ύπνο — άφησε και το κερί στο κομμοδίνο κι' άνοιξε εκείνο το γράμμα.
Του 'γραφε η Κλάρα :

«Μίμη, συχώρεσέ με που φεύγω και σ' αφήνω. Αλλά δεν μπορούσα να κάμω διαφορετικά. Αγαπούσα από μικρή τον Αλφρέδο Κοζάλη. Στην απουσία του, ο μπάρμπας μου μ' επάντρεψε χωρίς τη θέλησή μου. Δε σ' εμίσησα ποτέ, αλλά και ποτέ δε μπόρεσα να σ' αγαπήσω. Δεν ήμουν πολύ ευτυχισμένη μαζί σου, Μίμη! Και τώρα που ήλθε ο Αλφρέδος Κοζάλης να με πάρει, τον ακολουθώ. Χαίρε και μη μου βαστάξεις μίσος. Είναι τίμιο αυτό που κάνω. Μια στιγμή μού φάνηκε πως θα μπορούσα να τον ξεχάσω, ν' αγαπήσω σένα, και σε πήρα, για να μην πικράνω τον μπάρμπα μου. Ύστερα είδα πως αυτό ήταν αδύνατο. Και φεύγω μ' εκείνον που αγαπώ και μ' αγαπά, για να μη σ' απατήσω.

Κλάρα

Υ.Σ. Παίρνω μαζί μου και τη Γαρουφαλιά».

Ο Μίμης έπεσε από τα σύννεφα.

Ποτέ, ούτε στιγμή, δεν του πέρασε η ιδέα πως η γυναίκα του μπορούσε να μην τον αγαπά, όπως κάθε τίμια γυναίκα αγαπά τον άντρα της, και να μην είναι ευτυχισμένη μαζί του. Και ποτέ δεν φαντάστηκε πως ο Φρέντος, ο καλός φίλος, ήταν εραστής. Εκτός από την εμπιστοσύνη που είχε και στους δυο, ο Μίμης ήξερε ακόμα, είχε ακούσει πως ο Φρέντος θα 'παιρνε την ξαδέρφη του τη Λάουρα.

Ψέματα λοιπόν ήταν αυτό; Ο κόσμος που το 'λεγε με τόση βεβαιότητα, γελιόταν;...

Του φάνηκε πολύ περίεργο.

Αισθάνθηκε τη μεγαλύτερη έκπληξη, αρκετή λύπη και κάποιο θυμό. Στην αρχή 'ομως. Αυτός ο άρχοντας, που είχε μανία με τα κόμματα και φλυαρούσε ώρες για τις εκλογές, ήταν και λιγάκι φιλόσοφος. Κι' άρχισε να συλλογίζεται πως τον βρήκε ένα δυστύχημα, που έπρεπε να το δεχθεί με υπομονή και με ψυχραιμία. Τίποτα δεν μπορούσε να κάμει, χωρίς να γίνει γελοίος. Κι' ο Μίμης ο Δεγράσσης γελοίος δε θα γινόταν ποτέ. Έπειτα, το κάτω - κάτω, έβρισκε πως η Κλάρα φέρθηκε με ειλικρίνεια και με τιμιότητα. Αγαπούσε άλλον; Έφυγε μαζί του. Δεν εκάθησε στο σπίτι του, να τον γελά, όπως μπορούσε να το 'κανε μια άλλη...

Έτσι, ο θυμός του κατάκατσε και δεν του 'μεινε πια παρά η λύπη. Γιατί, αν δεν ελάτρευε την γυναίκα του με πάθος, είχε αρχίσει όμως να την αγαπά με στοργή. Και, ακόμα, του άρεσε. Μάλιστα του άρεσε ολοένα περισσότερο, γιατί ολοένα περισσότερο ομόρφαινε αυτή η Κλάρα, που ο γάμος την είχε «ωφελήσει». Ο Δεγράσσης θα προτιμούσε να μην υπήρχε Φρέντος στον κόσμο. Μα αφού υπήρχε;...

Και σα φρόνιμος άνθρωπος, προσπάθησε και τη λύπη του ακόμα να καταπνίξει.

Νέος ήταν... γρήγορα θα 'βρισκε μια καλή κοντεσσίνα ν' αντικαταστήσει την Κλάρα...


Γρηγορίου Ξενοπούλου, Άπαντα - γ' τόμος
Εκδόσεις Μπίρη, 1975

(πρωτότυπη εικόνα: hellenica.de/Griechenland/ModerneLiteratur)