Ηλία Έρενμπουργκ: Δεν υποτάσσω την ποίησή μου σε κανενός είδους "θεωρίες"
">
Μου δώσανε το αντίγραφο ενός προσχεδίου επιστολής του Μπριούσοβ για μένα, γραμμένης τις ίδιες εκείνες μέρες. Ο Βαλέρη Γιάκοβλεβιτς πληροφορώντας με πώς έστειλε στην εφημερίδα την κριτική του, πρόσθετε:
«...Σας αγαπώ ειλικρινά, δηλαδή σαν ποιητή, διότι σαν άνθρωπο δεν Σάς ξέρω. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι αγαπώ την ποίηση Σας. Τουναντίον. Το λέω αυτό χωρίς περιστροφές διότι ακριβώς αγαπώ τον ποιητή που κρύβεται μέσα Σας... Το συμπέρασμα μου είναι αυτό πού θα μπορούσα να πω σ' όλους τους "εκλεκτούς", δηλαδή στους ανθρώπους που είναι προορισμένοι για την ποίηση: "Δουλεύετε!" Χωρίς δουλειά δεν γίνονται οι Πούσκιν, οι Γκαίτε, ούτε καν οι Βερλαίν (διότι στο πρώτο μισό της ζωής του ο μέλλων pauvre Lelian δούλευε πολύ, πάρα πολύ), και φυσικά κατώτερος του Βερλαίν δε θα θελήσετε να γίνετε κι' ούτε αξίζει τον κόπο. Δεν είναι βέβαια δυνατόν ν' αποτελούνε για σας πειρασμό οι δάφνες ενός τυxάρπαστου prince de poetes, σαν τον Πωλ Φωρ!.. Και μια προσωπική παράκληση, μην περιφρονείτε την μουσικότητα του στίxου. Μη δίνετε σημασία στους φουτουριστές. Όλη η ουσία της ποίησης βρίσκεται στη σύζευξη των ήχων...»
Το γράμμα τέλειωνε με τα εξής φιλικά λόγια:
«Και γι' αυτό Σας σφίγγω στην αγκαλιά μου, πάνω από τις xιλιάδες τα βέρστια που μας xωρίζουν...»
Απάντησα ως εξής στον Μπριούσοβ (το καλοκαίρι του 1916) :
«Πολύ με συγκίνησε το στοργικό σας γράμμα. Ευχαριστώ! Γενικά, δε μ' έχουνε παραχαϊδέψει με κρίσεις για τα ποιήματά μου κι' όσον αφορά τα λόγια Σας, είταν για μένα ιδιαιτέρως πολύτιμα. Διάβασα προσεκτικά το άρθρο Σας και το γράμμα, θα ήθελα να πω πολλά απαντώντας στις παρατηρήσεις Σας, δεν ξέρω όμως να γράφω γράμματα... Δεν υποτάσσω την ποίηση μου σε κανενός είδους "θεωρίες", απεναντίας, είμαι υπερβολικά ασυγκράτητος. Για τις ελλείψεις και τις γουρουνιές των ποιημάτων μου είμαι υπεύθυνος εγώ κι' όχι οι θεωρίες. Αυτό που Σας φαίνεται αποκρουστικό, απωθητικό, — εγώ το αισθάνομαι σαν κάτι δικό μου, γνήσιο, και συνεπώς, ούτε όμορφο, ούτε άσxημο, απλώς το πρέπον. Γράφω xωρίς ρίμες και "μέτρα" όχι γιατί "έτσι αντιλαμβάνομαι την ποίηση", μα μόνο επειδή οι πλούσιες ρίμες και ο κλασικός στίχος μου τρυπάνε τ' αυτιά... Δεν έχω κλίση στην ποίηση των διαθέσεων και των αποχρώσεων, με τραβάει περισσότερο το γενικά, το "μνημειώδες", αισθάνομαι πάντα την ανάγκη να αποκαλύψω κάτι, να δείξω... το βασικό χαρακτηριστικό του. Να γιατί απ' την σύγxρονη τέχνη αγαπώ περισσότερο απ' όλες τις τάσεις τον κυβισμό. Μου μιλάτε για τους "γλυκούς ήxους και τις προσευxές". Όμως, δε νομίζω νάναι όλοι οι γλυκείς ήχοι προσευχές, το σωστότερο θα είταν να πούμε πως όλες οι προσευχές απευθύνονται σε θεούς, όχι όλες όμως στον θεό... Όλ' αυτά μπορεί να είναι πολύ μονόπλευρα, ο λόγος ωστόσο δεν είναι που έχω μονόπλευρες αντιλήψεις για την ποίηση, μα που εγώ ο ίδιος είμαι μονόπλευρος. Νομίζω πως δεν παρέλειψα τίποτα ουσιώδες απ' αυτά που ήθελα να Σας πω. Μας χωρίζει ένας τοίχος — όχι μόνο οι χιλιάδες τα βέρστια!.. Τιτλοφορώντας τη συλλογή μου "Παραμονές", εκτός απ' τη γενική σημασία, είχα υπ' όψη μου και την προσωπική μου περίπτωση. Το βιβλίο αυτό δεν είναι παρά οι παραμονές μου...»
Μου δώσανε το αντίγραφο ενός προσχεδίου επιστολής του Μπριούσοβ για μένα, γραμμένης τις ίδιες εκείνες μέρες. Ο Βαλέρη Γιάκοβλεβιτς πληροφορώντας με πώς έστειλε στην εφημερίδα την κριτική του, πρόσθετε:
«...Σας αγαπώ ειλικρινά, δηλαδή σαν ποιητή, διότι σαν άνθρωπο δεν Σάς ξέρω. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι αγαπώ την ποίηση Σας. Τουναντίον. Το λέω αυτό χωρίς περιστροφές διότι ακριβώς αγαπώ τον ποιητή που κρύβεται μέσα Σας... Το συμπέρασμα μου είναι αυτό πού θα μπορούσα να πω σ' όλους τους "εκλεκτούς", δηλαδή στους ανθρώπους που είναι προορισμένοι για την ποίηση: "Δουλεύετε!" Χωρίς δουλειά δεν γίνονται οι Πούσκιν, οι Γκαίτε, ούτε καν οι Βερλαίν (διότι στο πρώτο μισό της ζωής του ο μέλλων pauvre Lelian δούλευε πολύ, πάρα πολύ), και φυσικά κατώτερος του Βερλαίν δε θα θελήσετε να γίνετε κι' ούτε αξίζει τον κόπο. Δεν είναι βέβαια δυνατόν ν' αποτελούνε για σας πειρασμό οι δάφνες ενός τυxάρπαστου prince de poetes, σαν τον Πωλ Φωρ!.. Και μια προσωπική παράκληση, μην περιφρονείτε την μουσικότητα του στίxου. Μη δίνετε σημασία στους φουτουριστές. Όλη η ουσία της ποίησης βρίσκεται στη σύζευξη των ήχων...»
Το γράμμα τέλειωνε με τα εξής φιλικά λόγια:
«Και γι' αυτό Σας σφίγγω στην αγκαλιά μου, πάνω από τις xιλιάδες τα βέρστια που μας xωρίζουν...»
Απάντησα ως εξής στον Μπριούσοβ (το καλοκαίρι του 1916) :
«Πολύ με συγκίνησε το στοργικό σας γράμμα. Ευχαριστώ! Γενικά, δε μ' έχουνε παραχαϊδέψει με κρίσεις για τα ποιήματά μου κι' όσον αφορά τα λόγια Σας, είταν για μένα ιδιαιτέρως πολύτιμα. Διάβασα προσεκτικά το άρθρο Σας και το γράμμα, θα ήθελα να πω πολλά απαντώντας στις παρατηρήσεις Σας, δεν ξέρω όμως να γράφω γράμματα... Δεν υποτάσσω την ποίηση μου σε κανενός είδους "θεωρίες", απεναντίας, είμαι υπερβολικά ασυγκράτητος. Για τις ελλείψεις και τις γουρουνιές των ποιημάτων μου είμαι υπεύθυνος εγώ κι' όχι οι θεωρίες. Αυτό που Σας φαίνεται αποκρουστικό, απωθητικό, — εγώ το αισθάνομαι σαν κάτι δικό μου, γνήσιο, και συνεπώς, ούτε όμορφο, ούτε άσxημο, απλώς το πρέπον. Γράφω xωρίς ρίμες και "μέτρα" όχι γιατί "έτσι αντιλαμβάνομαι την ποίηση", μα μόνο επειδή οι πλούσιες ρίμες και ο κλασικός στίχος μου τρυπάνε τ' αυτιά... Δεν έχω κλίση στην ποίηση των διαθέσεων και των αποχρώσεων, με τραβάει περισσότερο το γενικά, το "μνημειώδες", αισθάνομαι πάντα την ανάγκη να αποκαλύψω κάτι, να δείξω... το βασικό χαρακτηριστικό του. Να γιατί απ' την σύγxρονη τέχνη αγαπώ περισσότερο απ' όλες τις τάσεις τον κυβισμό. Μου μιλάτε για τους "γλυκούς ήxους και τις προσευxές". Όμως, δε νομίζω νάναι όλοι οι γλυκείς ήχοι προσευχές, το σωστότερο θα είταν να πούμε πως όλες οι προσευχές απευθύνονται σε θεούς, όχι όλες όμως στον θεό... Όλ' αυτά μπορεί να είναι πολύ μονόπλευρα, ο λόγος ωστόσο δεν είναι που έχω μονόπλευρες αντιλήψεις για την ποίηση, μα που εγώ ο ίδιος είμαι μονόπλευρος. Νομίζω πως δεν παρέλειψα τίποτα ουσιώδες απ' αυτά που ήθελα να Σας πω. Μας χωρίζει ένας τοίχος — όχι μόνο οι χιλιάδες τα βέρστια!.. Τιτλοφορώντας τη συλλογή μου "Παραμονές", εκτός απ' τη γενική σημασία, είχα υπ' όψη μου και την προσωπική μου περίπτωση. Το βιβλίο αυτό δεν είναι παρά οι παραμονές μου...»
Από τo βιβλίο του Ιλία Έρενμπουργκ Άνθρωποι, χρόνια, ζωή
(τόμος α')
εκδ. Νεφέλη, 1980
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
(φωτογραφία: jjew.ru μέσω rt.com)
Ακόμα:
Ιλία Έρενμπουργκ, στα Αυτοβιογραφικά
Ετικέτες ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ 3
» Δημοσίευση σχολίου