Επιστολή του Μιχάλη Κατσαρού προς ΤΑ ΝΕΑ: Φταίνε οι 12 που δεν έδωσαν στους νέους "πιστεύω"
Απρίλιος 1959
Αγαπητά Νέα,
H διαμάχη για το βραβείο Χατζηπατέρα που, από τις συζητήσεις των λογοτεχνικών κύκλων, πέρασε στην δημοσιότητα είναι πραγματικά η πρώτη μαχητική εμφάνιση μιας ομάδας ποιητών που διεκδικεί την διαδοχή από τους παλαιούς λογοτέχνας. Οι παληοί μας λογοτέχνες, που αποτελούν την επιτροπή του βραβείου ανήκουν οι περισσότεροι στη γεννιά του 1930 που μας έδωσε ουσιαστικά μαζί με άλλους την υπάρχουσα λογοτεχνία στον τόπο μας. Οι παληοί κρίνουν την νέα ποίηση και ισχυρίζονται ότι βρίσκονται σε δυσκολία να βραβεύσουν ένα βιβλίο γιατί δεν υπάρχει κανένα άξιο λόγου. Μπορεί να τολμήση κανείς μια παραδοχή αυτής της απόψεως: Η Επιτροπή παραδόξως ωμίλησε με αυτή την διαμαρτυρία για πρώτη φορά για την νέα ποίηση. Πολλές φορές από ανθρώπους που δεν περιμένει κανείς δέχεται μια μόνη τους πράξη και την καταλογίζει υπέρ αυτών και ας διαφωνεί με την εν γένει στάση που δείχνουν για τα Ελληνικά Γράμματα. Πράγματι, η άποψη των κριτικών και λογοτεχνών της παληάς γενιάς είναι σωστή όταν ισxυρίζωνται ότι η νέα ποίηση δεν έδωσε τον άξιό της; Η γνώμη αυτή είναι γενική και έχει γραφτή στη σημειωματογραφία που είναι η κατ' εξοχήν εργασία αξιολογήσεως των νέων που γράφουν. Όλοι σημειώνουν και ελπίζουν ότι από την πλειάδα των μεταπολεμικών ποιητών θα εμφανιστούν όπως δήποτε δυο-τρεις προσωπικές φωνές που θα ανανεώσουν την ποίησή μας. Περιμένουν τώρα 25 xρόνια για να xειροκροτήσουν τον νέο Έλληνα ποιητή που θα λαμπρύνη τον ορίζοντα της ελληνικής ποίησης όπως ένας Σεφέρης, ένας Ελύτης ή Παπατσώνης που μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα κάλυψαν και ακόμα καλύπτουν το χώρο με την προσωπικότητά τους. Προσπαθούν να βρουν έναν νέο ποιητή που δεν θα είναι η μίμησή τους αλλά ως βόμβα θα ανοίξη «τις πύλες του σύγxρονου λυρισμού». Σ' αυτό οι παληοί και νέοι αναγνώστες της ελληνικής ποίησης έχουν δίκηο. Κανένας δεν ξεσήκωσε τον θαυμασμό ούτε τον θρίαμβο ενός Ρίτσου στη πρώτη εμφάνισή του «να παραμερίσουμε να περάσης» ή ενός Καρυωτάκη ή της Πολυδούρη έστω και εκ των υστέρων. Κανένας από τους νέους ποιητές που τώρα πια δεν είναι νέοι σε ηλικία δεν έδωσε έργο που να τύχη τέτοιας υποδοxής. Αν κάποτε κριτικοί που διαθέταμε έγραψαν για νεώτερα βιβλία φράσεις όπως «άστρον λαμπρόν» ή άρθρα με επαίνους ή μετέπειτα σιωπή τους και στάση τους δείχνουν ή σφάλμα τους ή «την στάθμευση» όπως τώρα ισχυρίζονται. Όταν όμως μιλάη κανείς για στάθμευση δεν έχει δίκηο στην έκφρασή του αλλά μπορεί άνετα να μιλήση για απουσία νεώτερης ποίησης γιατί είναι η συνέxεια της παλαιάς ή πιο σωστά για απουσία ενός νέου ποιητή που σαν εκπρόσωπος μιας δικιάς του τάσης θα δώση κατεύθυνση στη νεώτερη ποίηση.
Υπάρχουν άξιοι εργάτες της τέχνης μας χωρίς να έχουν τον «πρωτομάστορα» όπως στάθηκε ο Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος και άλλοι που έδωσαν τους νεώτερους κλάδους της ποίησης. Πέρασαν 25 χρόνια δουλειάς αυτών των νεωτέρων μεταπολεμικών ποιητών και ακόμα κανείς μα κανείς που να σηκώση τον ποιητικό πυρετό πάνω από τους 35 βαθμούς. Αγωνίζονται οι νέοι ποιητές με πραγματικό πείσμα για να εκφράσουν τον εαυτό τους και την εποχή τους, δανειζόμενοι όλα τα όπλα έκφρασης ντόπια ή ξένα χωρίς όμως να νικούν, αλλά ούτε να πέφτουν. Η αξία της νεώτερης ποίησης είναι ακριβώς αυτή - άσχετα από το αποτέλεσμα που περιμένουν οι παληοί για να θερμάνουν τη γερασμένη ευαισθησία τους. Οι νέοι ποιητές λοιπόν δίνουν ένα σημαντικό παρόν μόνο που δεν μπόρεσαν ακόμα μετά τόσα χρόνια να φέρουν ένα μεγάλο αποτέλεσμα: Να ξεxωρίσουν ένας- δυο οι εκλεκτοί ενός αγώνος.
Αν τώρα βάνουν «τιμωρία» οι παληοί δάσκαλοι μας τους νεώτερους το κάνουν περισσότερο για να δικαιολογήσουν την ευθύνη τους απέναντί μας. Γιατί αν δικαιολογημένα δεν δίδουν ένα έστω διαφημιστικό βραβείο μιας ναυτικής εταιρείας νομίζω η ευθύνη βαρύνει πιο πολύ τους ίδιους. Κανένας από την παλαιότερη γενιά των αισθητικών που τώρα κόπτονται δεν έδωσε μια ιδέα, δεν διαμόρφωσε μια τάση δεν μετέφερε έστω απ' έξω να το μεταφυτεύση στον Ελληνικό χώρο τίποτα που να οδηγηθούν οι νεώτεροι ποιητές, αφού οι ίδιοι δεν έδωσαν με τη δική τους ποίηση έδαφος μελέτης. Ο Σεν Μπεβ, ο Μπελίνσκυ και άλλοι μεγάλοι αισθητικοί με το έργο τους με τις θεωρίες που διατυπώνουν ωδήγησαν την Τέχνη.
Οι δικοί μας όμως «αισθητικοί» που τιμωρούν σήμερα -μάλλον τυχαία- αρκέστηκαν καθ' όλην την διάρκεια του βίου τους σε σημειωματογραφία, όπως η Μονταίν της κοσμικής στήλης. Αρκέστηκαν πάντα στο «αρέσει - δεν μου αρέσει» λες και η τέχνη, η ποίηση, είναι κατασκεύασμα σερβιρισμένο σε πιάτο. Χάσανε ακόμα και την ευκαιρία αυτής της σωστής διαπίστωσής τους που την έκαναν σε δύο μόνο σειρές της ανακοινώσεώς των, χάσανε την ευκαιρία να μελετήσουν τη θέση, όποια θέση, της νεώτερης ποίησης και με σοφία να ερευνήσουν το φαινόμενο που διεπίστωσαν σωστά με ψήφους.
Μετά τιμής
Μιχάλης Κατσαρός
ΤΑ ΝΕΑ 4/4/59
H διαμάχη για το βραβείο Χατζηπατέρα που, από τις συζητήσεις των λογοτεχνικών κύκλων, πέρασε στην δημοσιότητα είναι πραγματικά η πρώτη μαχητική εμφάνιση μιας ομάδας ποιητών που διεκδικεί την διαδοχή από τους παλαιούς λογοτέχνας. Οι παληοί μας λογοτέχνες, που αποτελούν την επιτροπή του βραβείου ανήκουν οι περισσότεροι στη γεννιά του 1930 που μας έδωσε ουσιαστικά μαζί με άλλους την υπάρχουσα λογοτεχνία στον τόπο μας. Οι παληοί κρίνουν την νέα ποίηση και ισχυρίζονται ότι βρίσκονται σε δυσκολία να βραβεύσουν ένα βιβλίο γιατί δεν υπάρχει κανένα άξιο λόγου. Μπορεί να τολμήση κανείς μια παραδοχή αυτής της απόψεως: Η Επιτροπή παραδόξως ωμίλησε με αυτή την διαμαρτυρία για πρώτη φορά για την νέα ποίηση. Πολλές φορές από ανθρώπους που δεν περιμένει κανείς δέχεται μια μόνη τους πράξη και την καταλογίζει υπέρ αυτών και ας διαφωνεί με την εν γένει στάση που δείχνουν για τα Ελληνικά Γράμματα. Πράγματι, η άποψη των κριτικών και λογοτεχνών της παληάς γενιάς είναι σωστή όταν ισxυρίζωνται ότι η νέα ποίηση δεν έδωσε τον άξιό της; Η γνώμη αυτή είναι γενική και έχει γραφτή στη σημειωματογραφία που είναι η κατ' εξοχήν εργασία αξιολογήσεως των νέων που γράφουν. Όλοι σημειώνουν και ελπίζουν ότι από την πλειάδα των μεταπολεμικών ποιητών θα εμφανιστούν όπως δήποτε δυο-τρεις προσωπικές φωνές που θα ανανεώσουν την ποίησή μας. Περιμένουν τώρα 25 xρόνια για να xειροκροτήσουν τον νέο Έλληνα ποιητή που θα λαμπρύνη τον ορίζοντα της ελληνικής ποίησης όπως ένας Σεφέρης, ένας Ελύτης ή Παπατσώνης που μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα κάλυψαν και ακόμα καλύπτουν το χώρο με την προσωπικότητά τους. Προσπαθούν να βρουν έναν νέο ποιητή που δεν θα είναι η μίμησή τους αλλά ως βόμβα θα ανοίξη «τις πύλες του σύγxρονου λυρισμού». Σ' αυτό οι παληοί και νέοι αναγνώστες της ελληνικής ποίησης έχουν δίκηο. Κανένας δεν ξεσήκωσε τον θαυμασμό ούτε τον θρίαμβο ενός Ρίτσου στη πρώτη εμφάνισή του «να παραμερίσουμε να περάσης» ή ενός Καρυωτάκη ή της Πολυδούρη έστω και εκ των υστέρων. Κανένας από τους νέους ποιητές που τώρα πια δεν είναι νέοι σε ηλικία δεν έδωσε έργο που να τύχη τέτοιας υποδοxής. Αν κάποτε κριτικοί που διαθέταμε έγραψαν για νεώτερα βιβλία φράσεις όπως «άστρον λαμπρόν» ή άρθρα με επαίνους ή μετέπειτα σιωπή τους και στάση τους δείχνουν ή σφάλμα τους ή «την στάθμευση» όπως τώρα ισχυρίζονται. Όταν όμως μιλάη κανείς για στάθμευση δεν έχει δίκηο στην έκφρασή του αλλά μπορεί άνετα να μιλήση για απουσία νεώτερης ποίησης γιατί είναι η συνέxεια της παλαιάς ή πιο σωστά για απουσία ενός νέου ποιητή που σαν εκπρόσωπος μιας δικιάς του τάσης θα δώση κατεύθυνση στη νεώτερη ποίηση.
Υπάρχουν άξιοι εργάτες της τέχνης μας χωρίς να έχουν τον «πρωτομάστορα» όπως στάθηκε ο Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος και άλλοι που έδωσαν τους νεώτερους κλάδους της ποίησης. Πέρασαν 25 χρόνια δουλειάς αυτών των νεωτέρων μεταπολεμικών ποιητών και ακόμα κανείς μα κανείς που να σηκώση τον ποιητικό πυρετό πάνω από τους 35 βαθμούς. Αγωνίζονται οι νέοι ποιητές με πραγματικό πείσμα για να εκφράσουν τον εαυτό τους και την εποχή τους, δανειζόμενοι όλα τα όπλα έκφρασης ντόπια ή ξένα χωρίς όμως να νικούν, αλλά ούτε να πέφτουν. Η αξία της νεώτερης ποίησης είναι ακριβώς αυτή - άσχετα από το αποτέλεσμα που περιμένουν οι παληοί για να θερμάνουν τη γερασμένη ευαισθησία τους. Οι νέοι ποιητές λοιπόν δίνουν ένα σημαντικό παρόν μόνο που δεν μπόρεσαν ακόμα μετά τόσα χρόνια να φέρουν ένα μεγάλο αποτέλεσμα: Να ξεxωρίσουν ένας- δυο οι εκλεκτοί ενός αγώνος.
Αν τώρα βάνουν «τιμωρία» οι παληοί δάσκαλοι μας τους νεώτερους το κάνουν περισσότερο για να δικαιολογήσουν την ευθύνη τους απέναντί μας. Γιατί αν δικαιολογημένα δεν δίδουν ένα έστω διαφημιστικό βραβείο μιας ναυτικής εταιρείας νομίζω η ευθύνη βαρύνει πιο πολύ τους ίδιους. Κανένας από την παλαιότερη γενιά των αισθητικών που τώρα κόπτονται δεν έδωσε μια ιδέα, δεν διαμόρφωσε μια τάση δεν μετέφερε έστω απ' έξω να το μεταφυτεύση στον Ελληνικό χώρο τίποτα που να οδηγηθούν οι νεώτεροι ποιητές, αφού οι ίδιοι δεν έδωσαν με τη δική τους ποίηση έδαφος μελέτης. Ο Σεν Μπεβ, ο Μπελίνσκυ και άλλοι μεγάλοι αισθητικοί με το έργο τους με τις θεωρίες που διατυπώνουν ωδήγησαν την Τέχνη.
Οι δικοί μας όμως «αισθητικοί» που τιμωρούν σήμερα -μάλλον τυχαία- αρκέστηκαν καθ' όλην την διάρκεια του βίου τους σε σημειωματογραφία, όπως η Μονταίν της κοσμικής στήλης. Αρκέστηκαν πάντα στο «αρέσει - δεν μου αρέσει» λες και η τέχνη, η ποίηση, είναι κατασκεύασμα σερβιρισμένο σε πιάτο. Χάσανε ακόμα και την ευκαιρία αυτής της σωστής διαπίστωσής τους που την έκαναν σε δύο μόνο σειρές της ανακοινώσεώς των, χάσανε την ευκαιρία να μελετήσουν τη θέση, όποια θέση, της νεώτερης ποίησης και με σοφία να ερευνήσουν το φαινόμενο που διεπίστωσαν σωστά με ψήφους.
Μετά τιμής
Μιχάλης Κατσαρός
ΤΑ ΝΕΑ 4/4/59
Η επιστολή είναι από το αφιερωματικό στον Μιχάλη Κατσαρό
τεύχος 103/104 (Μάιος 1999) της Οδού Πανός
Σημ: Για την "Ομάδα των 12" και το βραβείο Χατζηπατέρα: εδώ
Ετικέτες ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ 3
» Δημοσίευση σχολίου