Ο Γιώργος B. Mακρής προς τον Άγγελο Καράκαλο
[Πυργέλα] Δευτέρα, 4 Αυγούστου [1941]
Αγαπητέ Άγγελε,
Τα δυο μεγάλα σου γράμματα, μου 'δωσαν μεγάλη χαρά. Σας ζηλεύω σας τους Αθηναίους, που έχετε να γράψετε δυο πράματα που έγιναν. Εδώ μονοτονία και δώσ' του να 'χει. Κάνα μπάνιο πού και πού, κάνα βιβλίο πού και πού, καμιά εκδρομή, και ανάπαλιν. Σκεφτόμουνα να πάω για λίγες μέρες στ' Ανάπλι, όπου και θα 'μενα στου Ζάρβανου. Ε, δεν πήγα! Ο θείος Αντώνης, ο μεγαλοπρεπής αυτός Φορσάιτ της οικογένειας, πρόλαβε και κατέλαβε τη θέση μου με όλη του την οικογένεια, τουτέστι Φούλα, Κάστρου και κόμπανυ. Έτσι έμεινα με τη χαρά (όπως πάντα άλλωστε).
Όλα δω κάτω είναι τρομερά. Και τα ειδύλλια ακόμα, είναι αφόρητα. Ο πατέρας μου, από καιρό σε καιρό, με κεραυνοβολεί με γράμματα που συμβολίζουν την οικογενειακή γαλήνη, μου θυμίζει τα σχολικά, τα Πανεπιστήμια και όλα τα λοιπά μαραφέτια.
Εγώ πάω στ' Άργος, αναζητώ περιπέτειες, κάνω μπάνια ταχτικά. Πότε πάω μ' αυτοκίνητο, πότε μ' ένα περίεργο όχημα από καροσερί εγγλέζικια, πάνω σε ρόδες παλιού φορντ, και που το σέρνει ένα τρακτέρ.
Γράφω αρκετά, διαβάζω περισσότερο. Κάνω και θεωρίες, καταλαβαίνω βέβαια πως είναι ηλίθιο, μα είναι μια λύσις.
Η Κούλα που γύρισε από τ' Ανάπλι, μου διηγήθηκε τα της κηδείας της θείας Νίνας, που τράβηξε για το τελευταίο της ταξίδι ντυμένη... νύφη. Στην κηδεία παραβρέθηκε ο κύριος Ζάρβανος μετά της Κατερίνης του, η θεία Τίνα και άλλοι. Η θεία Τίνα έπαθε —διαρκούσης της κηδείας— υστερική κρίση και φώναζε: «Θεία μου αγαπημένη και σαν εμέ δυστυχισμένη!». Αφού το επανέλαβε πολλές φορές αυτό, δήλωσε πως πρόκειται να κλειστεί σε μοναστήρι. Τότε ο θειος Μίλτος δήλωσε πως θα την προστατέψει κ.ο.κ. Η παρακμή των Ζαροκωσταίων είναι αυτή' των από Λέοντος Ζαρόκωστα και μετέπειτα... Αν τα διηγόσουνα αυτά στον Νώντα δε θα 'κάνες άσκημα. Οι ιστορίες αυτές θυμίζουν οικογενειακές φωτογραφίες και είναι πληχτικές. Από καιρό βρίσκεται εδώ ο Τάκης ο Μαύρος. Τώρα τελευταία ήρθε κι η Δέσποινα, που είναι περισσότερο απ' ό,τι περίμενα συζητήσιμη. Δε δίστασε να μου πει, πως κάποτε της αποκάλυψες πως νιώθεις κοντά της την ευτυχία. Όπως να 'χει, πλήττω κάπως λιγότερο. Μια γυναίκα είναι πάντα ένα άρωμα. Και να ξέρεις, πως η πλήξη είναι πάντα άοσμη.
Στο τελευταίο γράμμα σου, Άγγελε, βρήκα έκδηλη μια φυσιολατρεία, της πιο καλής και γνήσιας ποιότητας. Καλά θα κάνεις ν' ασχοληθείς μ' αυτό σου το ταλέντο της ποιητικής ιδέας στη φύση. Ίσως και να 'χεις επιχειρήσει κιόλας. Γράψε μου σχετικά. Πάντως προσπάθησε ν' απομακρύνεις από πάνω σου την οικογενειακή μιζέρια, που θα σε βλάψει. Η παρακμή είναι ωραία ιδέα, αλλά... μοιάζει με το χασίς. Ανάλογα στον οργανισμό, στην ποσότητα, στην κράση... Προς το παρόν, αν ασχοληθείς με την τέχνη, πρέπει να 'χεις τη δύναμη ν' απαλλαχτείς από την άμεση επιρροή της.
Έτσι ώστε, αργότερα κι αν σε κυριέψει, να μπορείς να έχεις τη σκέψη σου ελεύθερη. Αλλά κάνω πάλι θεωρίες, κι αυτό είναι ηλίθιο. Ο Λάμπης είχε την τύχη της φυγής. Είμαι περίεργος να τον δω στο γυρισμό του. Η θεία η Ματίνα θα χαίρεται για το κατοστάρικο την ημέρα. Το ίδιο χάρηκε κι η μητέρα μου, και πείσθηκε πως ο Λάμπης είναι μεγάλο μυαλό.
Οι περιπέτειές σου με διασκέδασαν κι εμένα. Είναι ευχάριστο που δεν πλήττεις. Τα σχετικά με το σπίτι του Κεφαλαριού με συγκίνησαν.
Είναι, χωρίς αμφιβολία, αγαπημένο σπίτι. Θυμάμαι ανακατωμένα, καθαρές Δευτέρες με το θηρίο, Μάσκες που διαβάζαμε κάτω από την κληματαριά, ξαπλωμένοι σε κουβέρτες. Και το βράδυ, ύστερα από μια οικογενειακή συγκέντρωση στ' άδεια δωμάτια με τις προσωπογραφίες, γυρνούσαμε στο σταθμό με τραγούδια, ουρλιαχτά και τέτοια. Θυμάμαι όλη την Κηφισιά, τον Άι-Γιώργη με τα βουναλάκια, τον Ντοκ, πολλά πράματα τέλος πάντων, ακόμα κι ένα κρύο απόγιομα που καίγαμε τις κάμπιες με τον Στέλιο, μου φαίνεται ευτυχισμένο.
Και μια και μιλάμε για Κηφισιά και για τον Στέλιο, τι γίνεται ο τελευταίος; Πότε τον φαντάζομαι ιππότη με σπασμένο ξίφος, πότε ένα είδος Remarque. Οι πληροφορίες των άλλων πολύ φτωχές: «Αδυνατούλης ο καημενούλης' την πρώτη μέρα κρατούσε μπαστουνάκι». Σκέφτομαι να του γράψω, μα πάλι τι να γράψει κανείς; Δεν μπορεί να ξέρει κανείς την ψυχική του κατάσταση. Κι αν πάλι την ήξερε και προσαρμοζόταν σ' αυτήν, θα 'γραφε υποκρισίες.
Οι προσπάθειές μου να γυρίσω στην Αθήνα μέχρι την 10η Σεπτέμβρη θα πετύχουν. Με βοήθησε πολύ κι η τύχη, γιατί τα εμπόδια της παρακάτω διαμονής είναι μπόλικα. Έτσι σε λίγον καιρό, θα 'μαστε πάλι μαζί, ιδανικοί «χαφταλεύρηδες». Θα ιδείς που θα περάσουμε καλά.
Έμαθα από τον Νώντα, πως ο Σπύρος είναι άρρωστος. Πήγαινε, λοιπόν, ένα απόγιομα να τον ιδείς' πες του πως είσαι ο πρεσβευτής μου.
Γράφε μου για τα βιβλία πού διάβασες, εντυπώσεις σου απ' αυτά. Τελευταία διάβασα τον Ιδιοχτήτη του Γκαλσγουόρθυ, δώρο του Νώντα. Πρόκειται για ένα εξαίρετο συνθετικό μυθιστόρημα, που έχει όμως έναν πυρήνα κεντρικής υπόθεσης. Μια σειρά φιλοσοφικές μελέτες που μου δάνεισε ένας ντόπιος φοιτητής, κι ένα βιβλίο του Ντοστογιέβσκι που δεν τέλειωσα ακόμα. (Άρχισα να το διαβάζω το πρωί).
Αυτά έχω να σου γράψω, Άγγελε. Βλέπεις καλά, πως με χαραχτηρίζει παντελέστατη έλλειψη γεγονότων, και πως αν γέμιζα ακόμα κάνα-δυο σελίδες, θα 'ταν ανώφελη προσπάθεια, και μια προσπάθεια ανώφελη και υποχρεωτική είναι πάντα λιγάκι ανειλικρινής.
Δεν θα 'θελα όμως να το πάρεις αυτό για έλλειψη σεβασμού στις οχτώ προχτεσινές σου σελίδες, που με κάνανε χαρούμενο, ούτε θέλω αντίποινα. Εσύ έχεις να γράψεις, και μπορείς.
Απόδειξη δε, για το ότι λέω αλήθεια, τα γράμματα μου στον Νώντα. Γράψε μου λοιπόν όσα πιο πολλά μπορείς. Εμενα μου χρειάζονται πιο πολύ τα γράμματα.
Χαιρετισμούς.
Με αγάπη,
ΓΙΩΡΓΟΣ
Τα δυο μεγάλα σου γράμματα, μου 'δωσαν μεγάλη χαρά. Σας ζηλεύω σας τους Αθηναίους, που έχετε να γράψετε δυο πράματα που έγιναν. Εδώ μονοτονία και δώσ' του να 'χει. Κάνα μπάνιο πού και πού, κάνα βιβλίο πού και πού, καμιά εκδρομή, και ανάπαλιν. Σκεφτόμουνα να πάω για λίγες μέρες στ' Ανάπλι, όπου και θα 'μενα στου Ζάρβανου. Ε, δεν πήγα! Ο θείος Αντώνης, ο μεγαλοπρεπής αυτός Φορσάιτ της οικογένειας, πρόλαβε και κατέλαβε τη θέση μου με όλη του την οικογένεια, τουτέστι Φούλα, Κάστρου και κόμπανυ. Έτσι έμεινα με τη χαρά (όπως πάντα άλλωστε).
Όλα δω κάτω είναι τρομερά. Και τα ειδύλλια ακόμα, είναι αφόρητα. Ο πατέρας μου, από καιρό σε καιρό, με κεραυνοβολεί με γράμματα που συμβολίζουν την οικογενειακή γαλήνη, μου θυμίζει τα σχολικά, τα Πανεπιστήμια και όλα τα λοιπά μαραφέτια.
Εγώ πάω στ' Άργος, αναζητώ περιπέτειες, κάνω μπάνια ταχτικά. Πότε πάω μ' αυτοκίνητο, πότε μ' ένα περίεργο όχημα από καροσερί εγγλέζικια, πάνω σε ρόδες παλιού φορντ, και που το σέρνει ένα τρακτέρ.
Γράφω αρκετά, διαβάζω περισσότερο. Κάνω και θεωρίες, καταλαβαίνω βέβαια πως είναι ηλίθιο, μα είναι μια λύσις.
Η Κούλα που γύρισε από τ' Ανάπλι, μου διηγήθηκε τα της κηδείας της θείας Νίνας, που τράβηξε για το τελευταίο της ταξίδι ντυμένη... νύφη. Στην κηδεία παραβρέθηκε ο κύριος Ζάρβανος μετά της Κατερίνης του, η θεία Τίνα και άλλοι. Η θεία Τίνα έπαθε —διαρκούσης της κηδείας— υστερική κρίση και φώναζε: «Θεία μου αγαπημένη και σαν εμέ δυστυχισμένη!». Αφού το επανέλαβε πολλές φορές αυτό, δήλωσε πως πρόκειται να κλειστεί σε μοναστήρι. Τότε ο θειος Μίλτος δήλωσε πως θα την προστατέψει κ.ο.κ. Η παρακμή των Ζαροκωσταίων είναι αυτή' των από Λέοντος Ζαρόκωστα και μετέπειτα... Αν τα διηγόσουνα αυτά στον Νώντα δε θα 'κάνες άσκημα. Οι ιστορίες αυτές θυμίζουν οικογενειακές φωτογραφίες και είναι πληχτικές. Από καιρό βρίσκεται εδώ ο Τάκης ο Μαύρος. Τώρα τελευταία ήρθε κι η Δέσποινα, που είναι περισσότερο απ' ό,τι περίμενα συζητήσιμη. Δε δίστασε να μου πει, πως κάποτε της αποκάλυψες πως νιώθεις κοντά της την ευτυχία. Όπως να 'χει, πλήττω κάπως λιγότερο. Μια γυναίκα είναι πάντα ένα άρωμα. Και να ξέρεις, πως η πλήξη είναι πάντα άοσμη.
Στο τελευταίο γράμμα σου, Άγγελε, βρήκα έκδηλη μια φυσιολατρεία, της πιο καλής και γνήσιας ποιότητας. Καλά θα κάνεις ν' ασχοληθείς μ' αυτό σου το ταλέντο της ποιητικής ιδέας στη φύση. Ίσως και να 'χεις επιχειρήσει κιόλας. Γράψε μου σχετικά. Πάντως προσπάθησε ν' απομακρύνεις από πάνω σου την οικογενειακή μιζέρια, που θα σε βλάψει. Η παρακμή είναι ωραία ιδέα, αλλά... μοιάζει με το χασίς. Ανάλογα στον οργανισμό, στην ποσότητα, στην κράση... Προς το παρόν, αν ασχοληθείς με την τέχνη, πρέπει να 'χεις τη δύναμη ν' απαλλαχτείς από την άμεση επιρροή της.
Έτσι ώστε, αργότερα κι αν σε κυριέψει, να μπορείς να έχεις τη σκέψη σου ελεύθερη. Αλλά κάνω πάλι θεωρίες, κι αυτό είναι ηλίθιο. Ο Λάμπης είχε την τύχη της φυγής. Είμαι περίεργος να τον δω στο γυρισμό του. Η θεία η Ματίνα θα χαίρεται για το κατοστάρικο την ημέρα. Το ίδιο χάρηκε κι η μητέρα μου, και πείσθηκε πως ο Λάμπης είναι μεγάλο μυαλό.
Οι περιπέτειές σου με διασκέδασαν κι εμένα. Είναι ευχάριστο που δεν πλήττεις. Τα σχετικά με το σπίτι του Κεφαλαριού με συγκίνησαν.
Είναι, χωρίς αμφιβολία, αγαπημένο σπίτι. Θυμάμαι ανακατωμένα, καθαρές Δευτέρες με το θηρίο, Μάσκες που διαβάζαμε κάτω από την κληματαριά, ξαπλωμένοι σε κουβέρτες. Και το βράδυ, ύστερα από μια οικογενειακή συγκέντρωση στ' άδεια δωμάτια με τις προσωπογραφίες, γυρνούσαμε στο σταθμό με τραγούδια, ουρλιαχτά και τέτοια. Θυμάμαι όλη την Κηφισιά, τον Άι-Γιώργη με τα βουναλάκια, τον Ντοκ, πολλά πράματα τέλος πάντων, ακόμα κι ένα κρύο απόγιομα που καίγαμε τις κάμπιες με τον Στέλιο, μου φαίνεται ευτυχισμένο.Και μια και μιλάμε για Κηφισιά και για τον Στέλιο, τι γίνεται ο τελευταίος; Πότε τον φαντάζομαι ιππότη με σπασμένο ξίφος, πότε ένα είδος Remarque. Οι πληροφορίες των άλλων πολύ φτωχές: «Αδυνατούλης ο καημενούλης' την πρώτη μέρα κρατούσε μπαστουνάκι». Σκέφτομαι να του γράψω, μα πάλι τι να γράψει κανείς; Δεν μπορεί να ξέρει κανείς την ψυχική του κατάσταση. Κι αν πάλι την ήξερε και προσαρμοζόταν σ' αυτήν, θα 'γραφε υποκρισίες.
Οι προσπάθειές μου να γυρίσω στην Αθήνα μέχρι την 10η Σεπτέμβρη θα πετύχουν. Με βοήθησε πολύ κι η τύχη, γιατί τα εμπόδια της παρακάτω διαμονής είναι μπόλικα. Έτσι σε λίγον καιρό, θα 'μαστε πάλι μαζί, ιδανικοί «χαφταλεύρηδες». Θα ιδείς που θα περάσουμε καλά.
Έμαθα από τον Νώντα, πως ο Σπύρος είναι άρρωστος. Πήγαινε, λοιπόν, ένα απόγιομα να τον ιδείς' πες του πως είσαι ο πρεσβευτής μου.
Γράφε μου για τα βιβλία πού διάβασες, εντυπώσεις σου απ' αυτά. Τελευταία διάβασα τον Ιδιοχτήτη του Γκαλσγουόρθυ, δώρο του Νώντα. Πρόκειται για ένα εξαίρετο συνθετικό μυθιστόρημα, που έχει όμως έναν πυρήνα κεντρικής υπόθεσης. Μια σειρά φιλοσοφικές μελέτες που μου δάνεισε ένας ντόπιος φοιτητής, κι ένα βιβλίο του Ντοστογιέβσκι που δεν τέλειωσα ακόμα. (Άρχισα να το διαβάζω το πρωί).
Αυτά έχω να σου γράψω, Άγγελε. Βλέπεις καλά, πως με χαραχτηρίζει παντελέστατη έλλειψη γεγονότων, και πως αν γέμιζα ακόμα κάνα-δυο σελίδες, θα 'ταν ανώφελη προσπάθεια, και μια προσπάθεια ανώφελη και υποχρεωτική είναι πάντα λιγάκι ανειλικρινής.
Δεν θα 'θελα όμως να το πάρεις αυτό για έλλειψη σεβασμού στις οχτώ προχτεσινές σου σελίδες, που με κάνανε χαρούμενο, ούτε θέλω αντίποινα. Εσύ έχεις να γράψεις, και μπορείς.
Απόδειξη δε, για το ότι λέω αλήθεια, τα γράμματα μου στον Νώντα. Γράψε μου λοιπόν όσα πιο πολλά μπορείς. Εμενα μου χρειάζονται πιο πολύ τα γράμματα.
Χαιρετισμούς.
Με αγάπη,
ΓΙΩΡΓΟΣ
Από το βιβλίο Γραπτά Γιώργου Μακρή
με την επιμέλεια του Επαμεινώνδα Χ. Γονατά
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1986
(οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο)
Ακόμα:
Γιώργος Β. Μακρής, στα Αυτοβιογραφικά
Γιώργος Β. Μακρής, στο Χωρίς Άλλη Αναβολή
Ετικέτες ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ 3
» Δημοσίευση σχολίου